Mardin'in kuzeybatısında konumlanan Mazıdağı, tarihi ve doğal özellikleriyle öne çıkan bir ilçedir. Adını, eteklerine kurulduğu Mazı Dağı’ndan alan ilçe, yüzyıllar boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Sert karasal iklimin etkili olduğu bölgede, bozkır manzaraları ve taş yapılar ilçeye özgün bir atmosfer kazandırır. Mazıdağı, hem tarımsal faaliyetlerin hem de küçük ölçekli hayvancılığın sürdüğü, kırsal yapısını koruyan bir yerleşimdir.
İlçede yer alan mağaralar, höyükler ve kaya oyma yapılar, tarih boyunca buranın sürekli yerleşime açık olduğunu gösterir. Aynı zamanda ilçe halkının geleneksel yaşam tarzı, el sanatları ve yöresel yemekleri bölgenin kültürel zenginliğini oluşturur. Sessiz sokaklar, taş evler ve geniş ufuklar arasında gezmek, ziyaretçilere sade ama anlamlı bir deneyim yaşatır. Mazıdağı, keşfetmeye açık ve derin bir kimliğe sahiptir.
1. Dera Metinan (Dermetinan) Kalesi
Mazıdağı’nın Gümüşyuva Köyü yakınlarında yer alan Dera Metinan Kalesi, ilçenin en dikkat çekici tarihî yapılarından biridir. 150 metre yüksekliğinde sarp bir kayanın üzerine kurulu olan bu kale, Bizans döneminden kalmadır. Stratejik konumuyla geçmişte bölgedeki kervan yollarının güvenliği için önemli bir rol üstlenmiştir. Kaleye ulaşmak için kısa ama dik bir yürüyüş gereklidir. Zirvede yer alan kalıntılar, geçmişten bugüne ulaşan taş duvarlarla şekillenmiştir.
Kale çevresinde bulunan mezar yapıları ve duvar kabartmaları dikkat çekici detaylar barındırır. Özellikle güneşin batış saatlerinde, çevreye hâkim manzara eşliğinde gezmek oldukça etkileyici bir deneyim yaratır. Dera Metinan Kalesi, hem tarihî hem de doğal yapısıyla Mazıdağı ilçesinde görülmesi gereken ilk yerlerden biridir. Doğayla iç içe bir tarih yolculuğu yapmak isteyenler için ideal bir noktadır.
2. Sultan Şeyhmus Türbesi
Mazıdağı ilçesinin Yüce Köyü sınırlarında, Mardin karayolu üzerinde yer almaktadır. Asıl ismi Şeyh Musa Ez-Zulî olan Sultan Şeyhmus, 1077-1164 yılları arasında burada yaşamıştır.
Türbe, dini anlamda ilçenin en çok ilgi gören ziyaret noktasıdır ve aynı zamanda bölge turizmi açısından da büyük önem taşımaktadır. 2008 yılında yapılan kapsamlı restorasyonla günümüzdeki haline kavuşmuştur.
3. Dermetinan Kalesi
Bu tarihi yapı, Mazıdağı ilçe merkezinin yaklaşık 20 kilometre kuzeybatısında, Gümüşyuva Köyü sınırları içinde yer almaktadır. Ünlü hükümdar Timur, Mardin’in fethinden sonra Diyarbakır’a yönelmeye karar verdiğinde, Mezopotamya’ya Karadağ tarafından açılan bu stratejik geçidi kontrol altına almak istemiştir.
Bu geçidin kontrolü, Mardin ile Diyarbakır arasındaki yardımlaşma yollarını kapatmak ve her iki şehre giden yolları güvenceye almak açısından kritik öneme sahipti.
4. Pir Hattap Türbesi
Mazıdağı ilçesinde yer alan Pir Hattap Türbesi, bölgenin önemli manevi merkezlerinden biridir. Türbe, yerel halk tarafından ziyaret edilen ve duaların edildiği bir mekan olarak bilinir. Mimari açıdan sade ve geleneksel unsurlar taşıyan yapı, tarihî ve kültürel açıdan değer taşır.
Türbe, özellikle dini bayramlar ve özel günlerde kalabalık ziyaretçi toplar. Çevresindeki doğal güzellikler ve sakin ortam, manevi bir deneyim yaşamak isteyenler için elverişlidir. Yerel halkın geleneksel inanç ve ritüellerine tanıklık etmek, kültürel zenginliği anlamak için önemli bir duraktır. Pir Hattap Türbesi, Mazıdağı’nın manevi dokusunu yansıtan önemli bir yapı olarak öne çıkar.
